пятница, 30 ноября 2012 г.

10 ամենահետաքրքիր թանգարանները` նվիրված գրական հերոսներին

Թանգարաններ, որոնք նվիրված են կոնկրետ գրական հերոսի աշխարհում  քիչ են` ի տարբերություն հանրահայտ գրողներին նվիրված  թանգարանների: Գրեթե ցանկացած առանձնատուն կամ բնակարան, որտեղ գրչի վարպետները անցկացրել են թեկուզ մի քանի օր, վերածվում է հուշահամալիրի, իսկ ահա բազմաթիվ գրական հերոսներ իրենց անկյունը չեն ունենում: Մեծամասնությունը, բայց ոչ բոլորը: Որոշ հայտնի կերպարներ, այնուամենայնիվ, ձեռք են բերել իրենց սեփական թանգարանները: Forbes-ը դրանցից ընտրել է ամենահայտնի տասնյակը:
1.Շերլոք Հոլմսի թանգարան. Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիա
Այս թանգարանը  աշխարհում ամենահայտնի գրական հասցեն ունի: Եթե  հավատանք սըր Արթուր Կոնան Դոյլին, ապա Բեյքեր փողոցի № 221 B տանը  1881-ից 1904 թվականներին աշխատել և ապրել է հանրահայտ մասնավոր քննիչ,  դետեկտիվ խորհրդատու պարոն Շերլոք Հոլմսը: Թանգարան ստեղծողներին  հաջողվել է ստանալ հին ու բարի Անգլիայի մթնոլորտը և վիկտորիանական  դարաշրջանի հոգին:

2. Դոն Կիխոտի թանգարան. Սյուդադ-Ռեալ,Իսպանիա
Որտեղ է Դոն Կիխոտի հայրենիքը: Դիմել Սերվանտեսին` անօգուտ է. նա միտումնավոր չի նշել բնակության վայրը, վեպում պարզապես գրված է` վայր Լա Մանչում: Ամենայն հավանականությամբ, այդ իսկ պատճառով ցավալի պատկերով ասպետը իր տուն-թանգարանը ձեռք բերեց միայն վերջերս, տասը տարի առաջ`  1605  թվականին հրատարակված վեպի  400 ամյակին նվիրված տոնակատարությունից քիչ առաջ: Սյուդադ-Ռեալում գտնվող երկհարկանի առանձնատունը, որը գտնվում է Կաստիլիայի ինքնավար մարզի համանուն  մայրաքաղաքում` Լա Մանչում, լիովին արժանի է ասպետին: Վերջերս Իսպանիայում  ի հայտ եկավ 1000 կլոմետրանոց ճանապարհ, որը կրկնում է Սերվանտեսի  սրամիտ ճանապարհը, և նվիրված է Դոն Կիխոտի թանգարանին:

3. Դ’Արտանյանի թանգարան. Լյուպիակ, Ֆրանսիա
Լյուպիակը անգամ քաղաք չէ, այլ փոքրիկ գյուղ, որտեղ բնակիչների քանակը մոտավորապես  300 է կազմում: Այն գտնվում է Ֆրանսիայի հարավ-արևմուտքում և հարյուր կիլոմետր է հեռու Իսպանիայի սահմանից: Իսկ հայտնի է նրանով, որ Քաստելմոր ամրոցից քիչ հեռու չորս հարյուր տարի առաջ ծնվել է Շառլ Օժյե դե Բաց դե Քաստելմորը, դուքս Դ’Արտանյանը` իրական մարդ, որը մահվանից երկու տարի անց դարձավ Ալեքսանդր Դյումայի վեպի հերոսը: 1998 թվականին Լյուպիակում` XIV դարի վանքում բացվեց աշխարհի ամենահայտնի գասկոնի թանգարանը: Այդ ցուցադրությանը ոչ միայն եզակի իրեր էին Արևի արքա Լյուդովիկոս XIV թագավորի դարաշրջանից, այլև  Դ’Արտանյանի  և  այդ ժամանակաշրջանի ազնվականների մոմե արձանները: Ինչպես նաև գրքերի հավաքածու` նվիրված մոլեգնած գասկոնին, Երեք հրացանակիրներ ֆիլմի պաստառներ:

4. Քեռի Թոմի թանգարան.Դրեզդեն, Օնտարիո, Կանադա
Հավանաբար չկա ուրիշ վեպ, որը այսքան ազդեցություն կունենա Միացյալ Նահանգների աբոլիցիոնիզմի վրա, ինչպես Գարիեթ Բիչեր-Սթոուի «Քեռի Թոմի խրճիթը» վեպը, որը  հրատարակվել է ԱՄՆ-ի (1861-1865) քաղաքացիական պատերազմից 9 տարի առաջ, որն էլ դարձավ ստրկության դեմ պայքարի գլխավոր պատճառը: Իսկ ինչու է քեռի Թոմի թանգարանը գտնվում Կանադայում: Որովհետև հենց այնտեղ է փախել գլխավոր հերոսի նախատիպը` Ջոշուա Հենսոնը, որի ծանր ճակատագիրն է ընկած Բիչեր-Սթոուի  վեպի գլխավոր հիմքում: Ի տարբերություն  գրական հերոսի` Հենսոնը երկար տարիների կյանք է ունեցել, հասել է ստրուկների ազատությանը Ամերիկայում  և այլևս չի վերադարձել իր հայրենի նահանգ` Մերիլենդ: Ցուցանմուշները նվիրված են ինչպես իրական, այնպես էլ հորինված քեռի Թոմին, ինչպես նաև` Ամերիկայի աբոլիցիոնիզմի խնդրին:

5. Բարոն Մյունհաուզենի թանգարան. Դունտես կալվածք, Լատվիա
Աշխարհի ամենահայտնի բարոնին նվիրված թանգարանը Դունտեսում (55 կմ Ռիգայից հեռու) բացվել է վերջերս` 2005 թվականին: Ինչպես ասում են թանգարանի կազմակերպիչները, այդտեղ Մյունհաուզենը անցկացրել է իր կյանքի լավագույն տարիները: Հենց այդտեղ է զրահավոր զինվոր Իորենիմ Կառլ Ֆրիդրիխ ֆոն Մյունհաուզենը գտել է իր ընտրյալին“ կալվածատիրոջ դստերը` Յակոբինա ֆոն Դունտենին, որի հետ էլ ամուսնացել է 1744թվականին: Ճիշտ է` այն  շենքը, որտեղ տեղադրել են ցուցանմուշները, նոր է. այն կառուցել են հատուկ թանգարանի համար նախկին կալվածքի տարածքում: Բայց դա չի շփոթեցնում այցելուներին. վեց տարվա ընթացքում Մյունհաուզենի թանգարանը դարձել է Լատվիայի ամենակարևորագույն մշակութային վայրերից մեկը:

6. Վիլհելմ Թելլի թանգարան. Բյուրգլեն, Ուրի գավառ,Շվեյցարիա
Վիլհելմ Թելլի թանգարանը գրական հերոսներին նվիրված ամենահին թանգարաններից մեկն է աշխարհում: Այն բացվել է 1966 թվականին և մինչև այժմ մնում է Ուրի գավառի ամենակարևոր զբոսաշրջիկային կենտրոններից մեկը: Եվ դա զարմանալի չէ. շվեյցարացիների համար Թելլը ոչ միայն ազգային լեգենդ կամ գրական հերոս է, այլ ողջ Կոնֆեդերացիայի ազատության և անկախության խորհրդանիշն է: Եվ կարևոր չէ, որ գիտնականները բազմիցս կասկածի տակ են առել նրա պատմական գոյության փաստը: Բրյուգլենը տեղաբնակները վստահորեն անվանել են հայտնի աղեղնավորի հայրենի քաղաք, այդ իսկ պատճառով հենց այդտեղ էլ բացել են թանգարանը: Ցուցանմուշների հիմնական մասը կազմում է գրքեր (ներառյալ Ֆրիդրիխ Շիլլերի «Վիլհելմ Թելլ» դրամայի առաջին հրատարակությունը), նկարներ և արձաններ, որոնք այս ու այն կերպ կապված են հայտնի աղեղնավորի հետ: Իսկ ամենաերևացող մասը  զարդարում է միջնադարյան աղեղը, որից հնարավոր է օգտվել է Թելլը:


7. Թիլ Ուլենշպիգելի թանգարան. Շյոպենշտեդտ, Ներքին Սաքսոնիա,Գերմանիա
Շյոպենշտդետ քաղաքը, որտեղ 1996 թվականից գոյություն ունի Ուլենշպիգելի թանգարանը, գտնվում է հենց Գերմանիայի սրտում: Տեղական համայնքի կազմի մեջ է մտնում  Կնայտլինգենը, որտեղ, ինչպես ընդունված է համարել, 1300 թվականին ծնվել է ողջ աշխարհին հայտնի Թիլ Ուլենշպիգելը (գրականագետների և պատմաբանների կարծիքով նա մահացել է 50 տարի անց ժանտախտից  Մյոլնում):
Ամեն տարի թանգարան են այցելում հազարավոր զբոսաշրջիկներ ողջ աշխարհից: Նրանք գալիս են այդտեղ, որպեսզի իրենց աչքերով տեսնեն միջնադարյան կենցաղի առարկաներ, տեսնեն Ուլենշպիգելին նվիրված գրքերի առաջին հրատարակումները և լսեն, թե ինչ դեր է խաղացել իրենց կյանքում Շառլ դե Կոստերի վեպը: Որքան մոտ թանգարանին, այնքան հաճախ կհանդիպես «Ուլենշպիգել» անունը հյուրանոցների և խանութների վրա:


8. Արքայազն Գենձիի թանգարան. Կիոտո,Ճապոնիա
Ճապոնական Դոն Ժուան վեպի  արկածների մասին գրվել է  սյոգունների իշխանության գալուց շատ ավելի վաղ` X դարի վերջին: Հեղինակային իրավունքը պատկանում է Մուրասակի Սիկիբուին, որի  հանրահայտ ստեղծագործությունը իր ժամանակն ապրել է: Իր վեպի գլխավոր հերոսը Գենձի արքայազնն է, որը ապրում էր դատարանում և կայսրի ապօրինի որդին էր: Ինչպես իր ավելի ուշ դուրս եկած եվրոպական կոլեգաները, նա նույնպես փնտրում է հաճույքներ, բայց ի տարբերություն եվրոպականի`  զգում է գեղեցկությունը և ձգտում է իսկական սիրո: Գենձին մեծ ազդեցություն է ունեցել ճապոնական էսթետիկ գեղագիտության զարգացման վրա, ուստի լիովին արժանի էր Ճապոնիայի նախկին մայրաքաղաքում իր սեփական թանգարանը ունենալուն: Այդտեղ ներկայացված է հարուստ ցուցանմուշներ, որոնք պատմում են Հեյանի դարաշրջանի դատական կյանքի մասին  (VIII-XII դդ.), երբ Ճապոնիայի գլխավոր իրադարձությունները տեղի էին ունենում Կայսերական պալատում: Յուրաքանչյուր այցելու հնարավորություն կունենա  դիտել կարճամետրաժ ֆիլմեր վեպի մասին:


9. Դոկտոր Ֆաուստի թանգարան. Քնիտլինգեն, Բադեն-Բյուրտեմբերգ, Գերմանիա
Դոկտոր Ֆաուստի դերը մեծ է ոչ միայն գերմանական, այլև համաշխարհային գրականության մեջ: Հիմնականում դա Գյոթեի շնորհիվ է, չնայած ստեղծագործությունը այն մարդու մասին է, ով իր հոգին սատանային  է վաճառում: Համաձայն փաստաթղթերի` հենց Քնիտլինգենում 1480 թվականին է լույս աշխարհ եկել գրական հերոսի նախատիպը` բժիշկ Յոհան Ֆաուստը: Իսկ 600 տարի անց հին քաղաքապետարանի շենքում բացվեց իր թանգարանը: Այնտեղ գտնվում է հետաքրքիր առարկաներ, որոնք թույլ կտան ծանոթանալ դժբախտ բժիշկի կյանքի մանրամասներին: Ցուցանմուշների մեծ մասը նվիրված է Ֆաուստի երաժշտական թեմային, ֆիլմին: Իսկ թանգարանից քիչ հեռու Լատինական հին դպրոցի շենքի մոտ գտնվում է Ֆաուստի ամբողջական արխիվը:


10. Փոքրիկ Իշխանի թանգարան. Հակոնե ավան, Կանագավա շրջան, Ճապոնիա
Ինչու է Tokyo Broadcasting System Television ընկերությանը պետք եղել թանգարան նվիրված Անտուան դը Սենտ Էքզյուպերիի ամենահայտնի գրական հերոսին` Փոքրիկ Իշխանին` դժվար է ասել: Հնարավոր է, որ ինչ որ չափով նման են ծագող արևի երկրի բնակիչների և Փոքրիկ Իշխանի աշխարհայցքները: Փաստը մնում է փաստ, որ 1999 թվականին Տոկիոյից մեկ ժամ հեռավորության վրա բացվել է Փոքրիկ Իշխանին նվիրված թանգարանը: Պետք է պարզապես մտնել դարպասներից ներս և կհայտնվես պատերազմական Պրովանսում կամ Փարիզում, շուրջ բոլորը ֆրանսերեն է գրված, ամբողջովին ֆրանսիական տներ, ֆրանսիական հացի գործարան և սրճարան: Ցուցանմուշների մեծ մասը նվիրված է Սենտ Էքզյուպերիի  ստեղծագործական կյանքին:

աղբյուրը`  http://travelnews.am/

вторник, 27 ноября 2012 г.

Տարօրինակ սյուրռեալիզմ՝ Սալվադոր Դալի

Գեղանկարիչ Սալվադոր Դալին հայտնի էր իր տարօրինակություններով և չէր զարմանում,եթե մեկ ուրիշն աչքի էր ընկնում որևէ արտառոց բան անելով: Բայց ահա մի օր Դալիին է մոտենում անծանոթ մի մարդ և ասում, որ ուզում է մեկ միլիոն դոլարով գնել նրա ազգանվան առաջին <Դ> տառը: Զարմանքը պատում է նկարչին:
- Այս մարդն ինձնից խելագար է,- բացականչում է նա,-ինչպես թե` ազգանվան առաջին տառը` այդքան մեծ գումարով: Գործարքը միանգամից կատարվում է. Հանաձայնության դիմաց Դալին ստանում է մեկ միլիոն դոլարի արժեթուղթ:Բայց հետո պարզվում է, որ նկարչի <խելագար> անվանած մարդն իրականում տաղանդավոր գործարար է, առևտրական խոշոր ընկերության տնօրեն: Նրա անունը ….. Սալվադոր Ալի էր: Մեծ նկարչից ստանալով <Դ> տառի վաճառքի համաձայնությունը` նրա առևտրական բաժանմունքն արդեն կրելու էր <Սալվադոր Դալի> անվանումը…և դրա շնորհիվ առևտուրը ծաղկելու էր` նրան բերելով իր ծախսած մեկ միլիոնից շատ հասույթ:

    * * * 

- Երբ ես արթնանում եմ առավոտյան, - մի անգամ գրել է հալչող ժամացույցների և վառվող ընձուղտների ստեղծողը, - ինձ մի անհուն ուրախություն է համակում, որ ես Սալվադոր Դալին եմ: Նրա ամենասիրած գործերից մեկը տաղանդ դառնալն էր, և ահա միջոցը. <<Օ՜, Սալվադոր, քեզ հայտնի է իսկությունը տաղանդի. եթե վարվես ինչպես տաղանդը, կդառնաս տաղանդ>>:

6 տարեկանում նա ցանկանում էր դառնալ խոհարարուհի, այլ ոչ թե խոհարար, 7 տարեկանում` Նապոլեոն, մի խոսքով` փառասեր ու փողապաշտ մի խենթ սյուրեալիստ, որն ասում էր. <<Միակ տարբերությունն իմ և խելագարի միջև այն է, որ ես իսկապես խելագար չեմ>>:

Դալին, որ համարվում էր ժամանակակից արվեստի մեծագույն դեմքերից մեկը Պիկասոյի և Դյուշանի հետ մեկտեղ, իրեն համարում էր փրկիչ, որին տրված էր փրկելու գեղանկարչությունը <<մահացու վտանգից>>...

Նրա նկարներում գերակշռում են կատալոնյան բնապատկերները կամ երաժշտական այլ գործիքներ, որոնք ուղղակի երազներ չեն, այլ հիշողություններ` կապված անցյալի հետ, երբ Դալիի ընտանիքը հաճախ էր ճաշում երաժիշտների ընտանիքի հետ: Նկարներում հանդիպում են նաև մորեխներ ու արյուն, որոնցից Դալին մեծ վախ ուներ, իսկ երկար ու բարակ ոտքերով փղերը խորհրանշում են սահմանը երկրից դեպի երկինք...

Դալիի համար ճակատագրական է լինում հանդիպումը մի խումբ սյուրեալիստների հետ հայրենի Կադակեսում, որոնց մեջ էր նաև Դալիի ապագա կինը` Գալան: Գալան նրա երևակայության կինն էր, այն հյութող կինը` գրավիչ բարեմասնություններով, որ նա երբևէ պատկերել էր իր նկարներից մեկում <<Աղջիկը Ամպուրդանից>>: Գալան, որ ռուս հարուստ գեներալի դուստր էր, ուներ նույն նրբագեղ իրանը, բարեմասնությունները, ինչպիսին Դալիի կերպարներն էին: Դալիի սերը Գալայի հանդեպ, մինչ խոստովանելը, արտահայտվում էր ցինիկ քրքիջի միջոցով, որը ոչ մի սահմանների մեջ չէր մտնում, ծիծաղ, որը ոչ թե սկեպտիկի ծիծաղ էր, այլ ֆանատիկի: Ի պատասխան սիրո տարօրինակ խոստովանության` Գալան շշնջում է. <<Փոքրիկս, մենք երբեք չենք բաժանվի>>...

Մի անգամ, գտնվելով սյուրռեալիստներին բնորոշ սուր երևակայական աֆեկտի տակ, փորել է հացը, մեջը դրել Բուդդայի արձանը և ծածկել սատկած լվերով: Իր լավ ընկեր Ժան Միշելից նվեր ստանալով մոդեռն ոճի աթոռ` կաշվե նստատեղը փոխարինում է շոկոլադով, ոտքին ամրացնում է դռան ոսկե բռնակ, մյուս ոտքը դնում է գարեջրով լի բաժակի մեջ` անվանելով այն աստղային աթոռ և տալով հետևյալ հարցը. <<Ի՞նչ կարող է սա նշանակել>>...

Նույնատիպ փորձարկումների արդյունքն է <<Աֆրոդիլիսկի սմոքինգը>>`  պատված անանուխի լիկյորով լի բաժակներով: Այդ սմոքինգի առավելությունն այն է, որ բաժակների դասավորվածությունը թույլ է տալիս կատարել թվաբանական հաշվարկումներ և խաղալ պարանոյիկ-վերլուծական խաղեր: Նմանատիպ թվաբանական խաղ հանդիպում է սուրբ Սեբաստիանի լեգենդում` իր մարմնին ստացած տառապանքի աղեղների դիրքի և քանակի միջոցով:
Դալին աշխատել է Կոկո Շանելի հետ: Սալվադորը կարծում էր, որ <<հագուստը` որպես կոնստանտ, ծնվել է ամենածանր ցնցումներից մեկի արդյունքում, ծնվելու ցնցումից>>...
Նա նորաձևությունը բնորոշում է որպես մի տրագեդիկ, կոնստանտային պատմություն և պնդում էր, որ հարթակին քայլող մոդելներին հետևելը համազոր է հետևելուն մահվան հրեշտակներին` փողերով տարփողող պատերազմի գալիքը...

Սյուրռեալիստների ստեղծագործության հիմքում ընկած էր Ֆրեյդի տեսությունը, և Դալին ամբողջ կյանքի ընթացքում ընդամենը մեկ անգամ հանդիպելով նրա հետ` անվանեց Ֆրեդին <<այն միակը, որ բաժանում է անմահ Հին Հունաստանը մեր ժամանակներից>>:

Դալիի կյանքը լի էր սկանդալներով և տարաձայնություններով և այդժամ պայքարելով իր ընտանիքի հետ` նա պատրաստ էր նաև պայքարել սյուրեալիզմի ուղղության կնքահայր Անդրե Բրետոնի հետ, քանզի Դալիի նկարները, որ ծնունդ տվեցին պարանոիդ-կրիտիկական միստիցիզմ կոչվող ոճին, առաջ էին քաշում սյուրռեալիստների զայրույթը:

Դալիին նույնիսկ դուրս են հանում սյուրեալիստների շարքերից` մեղադրելով քաղաքական կրքերի հանդեպ թուլություն ունենալու մեջ: Վերջինս ասում էր. <<Քաղաքականությունը ինձ երբեք չի հետաքրքրել. այն իր էությամբ խղճուկ երևույթ է: Ինձ երբեք չեն գրավել շատ հարուստ մարդիկ, այլ գրավել են աղքատները և ինձ միշտ հետաքրքրել է լսել կատալոնյան ձկնորսների զրույցները, իսկ բուրժուազիայի հետ ես զրուցելու թեմաներ չունեմ. ես նրանց ուղղակի չեմ նկատում և վախենում եմ, ինչպես ժանտախտից>>:

Դալիին սյուրռեալիստները մեղադրում էին նացիստական գաղափարները կիսելու մեջ` Ադոլֆ Հիտլերի թեմատիկայով նկարների պատճառով: Դալին միշտ պատրաստ էր ընդդիմանակ նրանց: Նա գալիս էր հանդիպման ջերմաչափը բերանին, տաք հագնված և հայտարարում, որ հարբուխ ունի: Մինչ Անդրե Բրետոնը մեղադրական ճառեր էր ասում, Դալին ժամանակ առ ժամանակ նայում էր ջերմաչափին` պատրաստվելով կոնտրհարձակման: Նկարիչը սկսում էր հանել հագուսը` մերկապարը ուղեկցելով ճառերով, որ նախօրոք էր պատրաստել` համոզելով, որ Հիտլերի հանդեպ համակրանքը խելացնորական է և ամբողջովին ապաքաղաքական. <<Ինձ համար նացիստական հայացքների կիսելը վճռականորեն անհնար է, քանզի եթե Հիտլերը երբևէ գրավի Եվրոպան, ապա առաջնահերթ վերջ կտա այնպիսի հիստերիկ անձանց, ինչպիսին ես եմ, որը նա արդեն ապացուցել է Գերմանիայում, որտեղ մեզ հայտարարել են դեգեներատներ: Հիտլերն ինձ ապշեցնում է իր անսահման աղետայնությամբ>>:
Այդ ժամանակ սյուրռեալիզմի վրա մեծ ազդեցություն էին ունենում մետաֆիզիկան և գիտական բացահայտումները: Այդ թեմայով է ստեղծված <<Պիկասոյի դիմանկարը>>, որտեղ Դալին գովում է Պիկասոյի տաղանդը: Ավելի ուշ հանդիպելով Պիկասոյին` նա կասի.<<Ես որոշեցի նախ ծանոթանալ Ձեզ հետ և հետո միայն գնալ Լուվր>>:
Դալիի նկարներում միշտ առկա է եղել նրա կինը` Գալան, որ ամենաչտեսնված, բացառիկ էակն էր աշխարհում վերջինիս համար, մի գերաստղ, որի հետ չէին համեմատվի Մարիա Կալլասը և Գրետա Գարբոն: <<Հանրապետությունում` կոչվող Սալվադոր Դալի, երկուսն են ղեկավարում` Ես և Գալան>>:

<<Ես ծաղրածու չեմ, - ասում է Դալին հորդորներին, - և ես խենթ չեմ: Իմ պայծառատեսությունը հասել է այնպիսի սրության, որ մեր ամբողջ դարի ընթացքում ավելի հերոսական և ավելի ապշեցնող երևակայությամբ անհատ չի հայտնվել, քան ես, և եթե չհաշվենք Նիցշեին, ապա իմ տաղանդին համազորը չի եղել և անցած դարերում: Իմ գեղանկարչությունը այդ ամենի ապացույցն է>>:

Եվ ինչպես կասեր Դալին` Սյուրռեալիզմը Ես եմ...
Նյութը պատրաստեց Նաիրա Աբրահամյանը
աղբյուրներ` http://www.copypaste.am
                       http://hs-poetry.blogspot.com

понедельник, 26 ноября 2012 г.

Պաուլո Կոելիո.Նամակ

Բարև…Երբեմն ավելի լավ է թողնել ամեն ինչ այնպես, ինչպես որ կա:Քայլելով անդեմ միայնության մեջ `ամայի փողոցներում,ուր աչքերդ են նայում:Նախանձել ազատ քամուն,միայնակ աստղերին,իմաստուն արևին և անխոս լուսնին:Երբեմն մենք վախենում ենք կործնել կամ ծախսել այն,ինչ ունենք:Չնայած ինչ էլ որ մենք  անում ենք և այն ինչ մեզ հետ կատարվում է գրվում է մի ձեռքով:Եվ եթե մենք սովորենք ապրել միայն ներկայով ,ապա չէինք թաքնվի մեր մեջ:Երևի հենց դրա համար էլ գոյություն ունի դատարկությունը,որպեսզի մարդը կարողանա սովորել գիտակցել ու ժպտալ երջանկությանը:
Մեր միայնությունը նրա մեջ չէ,որ ինչ որ բան կորել է մեր սրտի դատարկության մեջ ,այլ նրա մեջ`թե ինչ է դուրս գալիս նրանից:Ես կարծում եմ,որ դուք միայնակ եք հսկա աշխարհում,երբ նայում եմ ձեր աչքերին:
Եվ թող որ օրերը չտարբերվեն մեկը մյուսից այնպես ,ինչպես ժամանակը`մայրամուտից մինչև լուսաբաց:
Եվ յուրաքանչյուր օրվա հետ դատարկությունը դառնում է լռակյաց և նրա ագահությանը չի հետաքրքրում ոչ անցյալը և ոչ էլ ապագան,նա գոհանում է նրանով,որ հետևում է մարդկանց:
Սակայն, մի օր կհասկանաք,որ ձեր կյանքի ամենամութ ժամը ամենահրաշալի լուսաբացից առաջ է:Եվ թող մարդիկ գան ձեր կյանք ինչ-որ նոր բան փնտրելով,բայց հեռանան`մնալով այնպիսին ,ինչպիսին որ կային:Նրանք կհասկանան,որ հին անցյալը ավելի լավ է,քան ներկան:Ամբողջ կյանքը հենց նրանով է ավելի հետաքրքիր,երբ ձեզ շրջապատող մարդիկ միանման են: Եվ ինքն իրեն է ստացվում,որ նրանք ներխուժում են ձեր կյանք  և,իրենք էլ չնկատելով,փորձում են փոխել այն:
Կանցնի ժամանակ և դուք նորից կկարդաք այս նամակը:Եվ միայն այդ ժամանակ կարող եք հասկանալ,որ ինչքան քիչ արտասովոր է մարդը,այնքան պարզունակ է նա լուսավորում,որ հենց դրանով էլ որքան նա աննկատ է ուրշների համար,այնքան հեշտ է նրան մոռանալ և կորցնել:Եվ նրա բառերի իմաստը և կյանքի իմաստը հասկանալ ուժի ազդեցության տակ տրված է ոչ բոլորին:Հնարավոր է,որ մենք ձեր հետ էլ չենք տեսնվի և ամեն ինչ կմնա հասարակ երազանք`միայնակ տղամարդու,բայց ես խնդրում եմ ձեզ`երբեք մի մոռացեք,որ ձեր հարստությունը ծնում է սրտի դատարկություն:Այն պետք է գտնել,քանզի միայն այնտեղ,այնտեղ է այն ամենը,ինչ –որ կհասկանաք և կզգաք դեպի նրան տանող ճանապարհին,հենց այդտեղ ամեն ինչ ձեռք կբերի իր իմաստը:Հենց այնտեղ,որտեղ դատարկությունը թաքցնում է ձեր սիրտը,իսկ հոգին,հոգին հավատարիմ է կյանքի օրենքներին,հենց այնտեղ թաքնված է քո գանձը: Ձեր սերը… 

воскресенье, 25 ноября 2012 г.

Հայաստանի ազգային պատկերասրահ.ռուս արվեստի սրահներ

Գեղանկար
Ռուսական գեղանկարի հավաքածուն Հայաստանի ազգային պատկերասրահի բնահատուկ և ամբողջական մասն է կազմում: Սկսել է ձևավորվել թանգարանի կյանքի առաջին իսկ տարիներից: Բացի Լազարյան ճեմարանից և ԽՍՀՄ Պետական թանգարանային ֆոնդերից ստացված ցուցանմուշներից, հատկապես 19-20-րդ դարերի սահմանագլխի հավաքածուի ամենափայլուն մասի ձևավորման գործում կարևորվում են նաև պատկերասրահի 1950-80-ական թվականներին իրականացված սեփական ձեռքբերումները մասնավոր հավաքածուներից և արվեստագետների ընտանիքներից: Պատկերասրահում ներկայացված են 18-20-րդ դարերի ռուս վարպետների փայլուն համաստեղության` Ֆյոդոր Ռոկոտովի (1730-1808), Օրեստ Կիպրենսկու (1782-1836), Կարլ Բրյուլլովի (1799-1852), Իլյա Ռեպինի (1844-1930), Վասիլի Սուրիկովի (1848-1916), Վալենտին Սերովի (1865-1911), Վասիլի Կանդինսկու (1866-1944), Մարկ Շագալի (1887-1985) և այլոց ստեղծագործությունները` լուսաբանելով ռուսական մշակույթի զարգացման ու կայացման կարևորագույն փուլերը, հաղորդակից է դարձնում մեզ նրա գեղարվեստական նվաճումների բարձունքներին:
Ֆյոդոր Ռոկոտովի (1835?-1808) նրբագեղ կանացի դիմանկարները, Դմիտրի Լևիցկու (1735-1822) արտահայտիչ հանդիսավոր կոմպոզիցիաները, Վլադիմիր Բորովիկովսկու (1754-1825) աշխատանքների հոգեբանական խորությունն ու զգացմունքայնությունը: Կլասիցիզմն ու ռոմանտիզմը, որ 19-րդ դարի առաջին կեսի հիմնական ուղղություններն են, ներկայացված են Օրեստ Կիպրենսկու (1782-1836)` Դմիտրի Ֆիլոսոֆովի (1872-1940) դիմանկարով, Կարլ Բրյուլլովի (1799-1852) վրձնին պատկանող` Պ. Կամենսկու և Մ. Բեկի դիմանկարներով և թանգարանում պահվող այլ աշխատանքներով: Կրելով նոր ժամանակների կնիքը` դրանք կերտում են կերպարների մի նոր աշխարհ` վեհ, ազնիվ ու նուրբ զգացումներով լեցուն  Լինելով Ռուսաստանի ամենից բարեկեցիկ ընտանիքներից մեկը` Լազարյանները հայտնի էին իրենց բարեսիրական գործունեությամբ: Ընտանիքի միջոցներով 1815 թ. Մոսկվայում հիմնադրվեց Արևելյան լեզուների ինստիտուտը (ճեմարանը), որը թարգմանիչներ էր պատրաստում Կովկասի համար` կրթություն ստանալու հնարավորություն տալով նաև չունևոր հայրենակիցներին:
Պերեդվիժնիկների անունների հետ է կապվում նաև բնանկարի ժանրի նորացումը: Հայրենի բնության մոտիվներին դիմելը ստեղծում էր բնապատկերների բազմազանություն ու հարստություն: Ցուցադրությունը թույլ է տալիս հետևել ժանրի զարգացման ընթացքին 19-20-րդ դարերի ժամանակահատվածում: 19-րդ դարի առաջին կեսի նկարիչներ Սիլվեստր Շչեդրինին (1791-1830) և Միխայիլ Լեբեդևին (1811-1837) հատուկ քնարական տարրը զարգացում ապրեց հետագայի վարպետների արվեստում` ազգային բնապատկերի հիմնադիր Ալեքսեյ Սավրասովի (1830-1897) նրբին զգացումներով լեցուն գործերում, Ֆյոդոր Վասիլևի (1850-1873) էտյուդներում, Վասիլի Պոլենովի (1844-1927)` լույսով ու օդով հագեցած աշխատանքներում, Իսահակ Լևիտանի (1860-1900) երաժշտական հնչողությամբ օժտված բնապատկերներում, Վալենտին Սերովի (1865-1911) ընդհանրացված բնույթի կոմպոզիցիաներում, Կոնստանտին Կորովինի (1861-1939) իմպրեսիոնիստական բնապատկերներում: Ռեալիստական բնանկարի մեկ այլ օրինակ են Իվան Շիշկինի (1832-1898) և Արխիպ Կուինջիի (1814/42-1910) գործերը, որոնց հատուկ է մոնումենտալության ձգտումը, կերպարների մասշտաբային պատկերումը. այդ հատկանիշները բնորոշ են նաև թանգարանում պահվող էպիկական շնչով տոգորված կոմպոզիցիաներին:
Ալեքսանդր Բենուայի (1870-1960), Ալեքսանդր Գոլովինի (1863-1930) թատերական-դեկորացիոն նկարչությունն ու կոմպոզիցիաները, Կոնստանտին Սոմովի (1869-1939)` անցած դարաշրջանների շունչը ոգեկոչող ստեղծագործությունները, Զինաիդա Սերեբրյակովայի (1906-1991) ինքնադիմանկարը, Աննա Օստրոումովա-Լեբեդևայի (1871-1955) պետերբուրգյան մոտիվները, Նիկոլայ Ռերիխի (1874-1947) թատերական աշխատանքները, - սրանք լոկ մի մասն են կազմում թանգարանում ցուցադրվող «Միր իսկուստվա» միավորման անդամների բազմազան ստեղծագործությունների, միավորում, որին հատուկ են արվեստների սինթեզի ձգտումը, անցյալի մշակութային ժառանգության հանդեպ չմարող հետաքրքրությունը: Այդ տենդենցներն արտահայտող նույնանուն պարբերականն իր շուրջն էր համախմբել Ռուսաստանի լավագույն արվեստագետներին` կանխորոշելով դարաշրջանի հիմնական գեղարվեստական ուղղությունները. դրանք էին՝ ռուսական իմպրեսիոնիզմի ամենավառ ներկայացուցիչ Կոնստանտին Կորովինը (1861-1939), սիմվոլիստ Միխայիլ Վրուբելը (1856-1910), «Գոլուբայա ռոզա» միավորման ապագա անդամներ Նիկոլայ Սապունովը (1880-1912), Սերգեյ Սուդեյկինը (1882-1946). Պավել Կուզնեցովի (1878-1965), Պյոտր Ուտկինի (1877-1934), Մարտիրոս Սարյանի (1880-1972), Կուզմա Պետրով-Վոդկինի (1878-1939) հետ համատեղ նրանք զարգացրին ռուսական գեղանկարում նշանակալից ուղղություններից մեկի` սիմվոլիզմի գեղագիտական սկզբունքները: Սիմվոլիստների կրտսեր սերունդը, չնայած ստեղծագործական կարողությունների ու տաղանդի բնույթի տարբերությանը, միասնական է արվեստում սուբյեկտիվ ապրումների, տեսանելիից անդին ներթափանցել ձգտող հոգու զգացումների արտահայտմամբ. նրանք կարողացան հարստացնել սիմվոլիզմն իրենց ստեղծած նոր գեղանկարչական կերպարների համակարգով:
Իբրև ամբողջական ուղղություն իրեն սպառած լինելով 1910-ականների սկզբում` սիմվոլիզմն, այդուհանդերձ, մեծ ազդեցություն գործեց ռուսական ավանգարդի նկարիչների առաջին քայլերի վրա: Վերջինս միավորում էր տարբեր գեղարվեստական կողմնորոշումների վարպետների` Նատալյա Գոնչարովային (1881-1962), Միխայիլ Լարիոնովին (1881-1964), Պավել Ֆիլոնովին (1883-1941), ռուսական մշակույթի հետ սերտորեն կապված Վասիլի Կանդինսկուն (1866-1944), Մարկ Շագալին (1887-1985), «Բուբնովի վալետ» միավորման անդամներ Պյոտր Կոնչալովսկուն (1876-1956), Ալեքսանդր Կուպրինին (1880-1960), Ռոբերտ Ֆալկին (1886-1958) և ուրիշներին: Նրանք իրենց ստեղծագործության մեջ զուգակցում էին ազգային գեղանկարի, սրբանկարչության, պրիմիտիվ նկարչության, քաղաքային արվեստի ավանդույթները և արևմտաեվրոպական արվեստի` պոստիմպրեսիոնիզմի, կուբիզմի և այլ ուղղությունների նվաճումները:
Հավաքածուի մեկ այլ գլուխգործոց է Մարկ Շագալի (1887-1985) «Ամառանոցը»: Ստեղծված լինելով 1917 թվականին` վարպետի կյանքի մի երջանիկ ժամանակաշրջանում, կոմպոզիցիան գրավիչ է անկեղծությամբ և Շագալի տաղանդին հատուկ բանաստեղծական ոգու շնորհիվ:
Պոլ Սեզանի ռուս հետևորդներ` «Բուբնովի վալետ» միավորման նկարիչներ Իլյա Մաշկովի (1881-1944), Ալեքսանդր Կուպրինի (1880-1960) և նրանց հարող Միխայիլ Լարիոնովի (1881-1964), Նատալյա Գոնչարովայի (1881-1962) աշխատանքները ռուսական հավաքածուի զարդն են: Թանգարանում պահվում է Ռոբերտ Ֆալկի (1886-1958) ավելի քան տասնհինգ կտավ, որոնք նրա գլուխգործոցներն են և վկան են մեծ վարպետության ու գույնի հազվագյուտ զգացողության, որ արտահայտվել են նաև նրա լավագույն աշխատանքներից մեկում` «Վարդագույն շալով կինը»` նկարչի կնոջ` Ա. Շչեկին-Կրոտովայի դիմանկարում: Վարդագույն և մոխրագույն տոներով մշակված կոլորիտը հաղորդում է բնորդուհու նրբագեղությունն ու կանացիությունը` կերպարն օժտելով առանձնահատուկ ոգեղնությամբ ու քնարական հնչողությամբ:

Քանդակ
Ռուսական քանդակի հավաքածուն պատկերասրահում փոքրաքանակ է, սակայն առատ փայլուն անուններով: Հանրահռչակ վարպետներից յուրաքանչյուրի մեկ, երկու, երբեմն էլ փոքր-ինչ ավելի աշխատանքները միասնաբար ներկայացնում են 18-20-րդ դարերի ռուսական քանդակագործության ընդհանուր պատկերը:
Աշխարհիկ քանդակը Ռուսաստանում ծնունդ է առել և բուռն ծաղկում ապրել 18-րդ դարում: Դարի երկրորդ կեսում ստեղծագործել և հայրենական երիտասարդ արձանագործության մեջ վառ էջ է գրել Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիայի առաջին սաներից մեկը` Ֆեդոտ Շուբինը (1740-1805): Նա հայտնի է հիմնականում որպես դիմաքանդակագործ, որի պատվիրատուներն են էին կայսրուհի Եկատերինա Մեծը, պալատական վերնախավը
 Շուբինը, սակայն, երբեք չէր գեղեցկացնում իր մոդելներին, չէր հարթեցնում բացասականը, այլ հոգեբանորեն վերլուծելով անձը` կերպարին հաղորդում էր նրբորեն նկատված անկրկնելի անհատականը: Այդպիսին է նաև Եկատերինա II-ին ներկայացնող բրոնզե կիսանդրին, որի կերտման մեջ միահյուսված են բարոկկոյի արվեստից եկող կենդանի պլաստիկ շարժումը և կլասիցիզմին հատուկ խիստ արխիտեկտոնիկան ու չափի զգացումը:
Ակադեմիայում Շուբինի հասակակիցն ու համակուրսեցին էր Ֆյոդոր Գորդեևը (1744-1810): Քանդակում նրա նախասիրած թեմաներն էին պատմական և դիցաբանական սյուժեները: «Պրոմեթևս» աշխատանքը Գորդեևը ստեղծել է 1769 թ. Փարիզում, կերտվածքի հիմքում դրված է վեհ գաղափար` հերոսի անձնազոհ սխրագործությունը հանուն մարդկանց երջանկության: Հորինվածքն ունի խիստ կառուցվածք` ընդգծված տրամանկյուններով, իսկ մերկ ֆիգուրի մեկնաբանությունը կանխորոշում է գեղեցիկ մարդու իդեալի նոր ըմբռնումը:
Այս նույն ժամանակ մանր պլաստիկայի ասպարեզում աշխատում էր Եվգենի Լանսերեն (1848-1886), ասպարեզ, որը հաստոցային քանդակի հետ մեկտեղ վերելք էր ապրում դարի երկրորդ կեսին մոնումենտալ-դեկորատիվ քանդակի հարաբերական անկման ֆոնի վրա: Իր դիրքերը հաստատող ռեալիզմը ներթափանցում է մանր ձևերի կենցաղային քանդակի մեջ, որի մեծ վարպետն է Լանսերեն: Մոմից պատրաստված նրա մոդելները գտնվում էին տարբեր մասնավոր ֆիրմաների կողմից, որոնք ձուլում էին դրանք բրոնզից և վաճառում: Հավաքածուի տարբեր թեմաներով երեք ստեղծագործությունները` «Ամազոնուհին», «Դոբրինյա Նիկիտիչը» և «Կազակը և կազակուհին», առանձնանում են հորինվածքի ներդաշնակությամբ, լուծումների թարմությամբ և ինքնուրույնությամբ:
Միխայիլ Վրուբելը (1856-1910) և Դմիտրի Ստելլեցկին (1875-1947) 19-րդ դարավերջի-20-րդ դարասկզբի այն արվեստագետներից են, որոնք պլաստիկայի հնարավորություններն ընդլայնելու միտումով իրենց որոնումների մեջ դիմում էին ժողովրդական ստեղծագործությանը և դեկորատիվ-կիրառական արվեստին: Մասնավորապես մեծ ուշադրություն էր դարձվում մայոլիկային, ճենապակուն,  գիպսին: Բազմաշնորհ նկարիչ Միխայիլ Վրուբելն (1856-1910) իր քանդակային երկերում անդրադարձել է ժողովրդական ոճաձևերին և կերտման եղանակին: Հատկապես նշանակալի են նրա մայոլիկե աշխատանքները, որոնց թվին են պատկանում «Պանի գլուխը», «Մեդուզայի գլուխը», «Եգիպտուհու գլուխը»: Առաջին երկուսը, ի տարբերություն նկարչի այլ գործերի, չեն բազմացվել տասնյակ օրինակներով և դրանով իսկ առավել արժեքավոր են:
Դմիտրի Ստելլեցկին (1857-1947) իր փայտե և գիպսե աշխատանքները գունավորում կամ նկարազարդում էր: Այդպիսի նմուշներից է պատկերասրահի հավաքածուում բուխարու գիպսե ձևավորումը, որտեղ ֆիգուրների ոճավորված լուծումը և դրանց դեկորատիվ բուսանախշով գունազարդումը ստեղծում են ժողովրդական արվեստի ավանդույթների և պրոֆեսիոնալ արվեստի յուրատեսակ համադրում:
Մարդու անձն իր ողջ անկրկնելիությամբ և հոգեբանական բարդությամբ կանգնած է Սարա Լեբեդևա (1892-1967) արվեստագետի ուշադրության կենտրոնում: Աշխատելով միայն նատուրայից` նա զարմանալիորեն ստույգ գտնում է այն կոմպոզիցիոն սխեման և պլաստիկ լուծումը, որոնք պայմանավորված են բնորդի խառնվածքով: Այդ են վկայում «Օդաչու Վալերի Չկալովի», «Նկարչուհի Մարիամ Ասլամազյանի», «Գրող Կոնստանտին Պաուստովսկու» հրաշալի դիմաքանդակները:
Ռուսական քանդակի հավաքածուի կազմում տեղ են գտել նաև 20-րդ դարի 60-70-ականների գեղարվեստական կյանքում ակտիվ դեր խաղացող Ռիմմա Պանցեխովսկայայի (1928), Էռնստ Նեիզվեստնու (1931), Օլեգ Կոմովի (1932) ուշագրավ աշխատանքները:

Գրաֆիկա
Ռուս նկարիչների գրաֆիկական ժառանգությունը Ազգային պատկերասրահում բավական ընդգրկուն ձևով ներկայացված է 19-րդ դարի երկրորդ և 20-րդ դարի առաջին կեսի ստեղծագործություններով: Հավաքածուն ներառում է շուրջ 150 հեղինակների ավելի քան 500 գծանկար, ջրանկար և կավճանկար:
Ռուսական գծանկարը իր կայացման երկու հարյուր հիսուն տարվա ընթացքում անցել է զարգացման բավական բարդ ճանապարհ և մշտապես առանձնացել է յուրօրինակ գրաֆիկական ոճով ու լեզվով: 18-րդ դարի վերջում ռուս նկարիչների ստեղծագործության մեջ մյուս ժանրերի կողքին առանձնակի տեղ է գրավում բնանկարը, այդ թվում` քաղաքային պեյզաժը: Նշված ժամանակահատվածը թանգարանի հավաքածուում ներկայացված է Միխաիլ Իվանովի (1748-1823) երեք ջրանկարով:
19-
րդ դարի ռուս նկարիչները, շարունակելով նախորդ դարի ավանդույթները, աշխատում են գրաֆիկայի բոլոր ժանրերում` դիմանկարի, նատյուրմորտի, բնանկարի և այլն, իսկ նույն դարաշրջանի երկրորդ կեսից նրանցից շատերի ստեղծագործության մեջ առաջատար տեղը զբաղեցնում է կենցաղային ժանրը: 19-րդ դարասկզբի դիմանկարային արվեստի նվաճումների մասին որոշ պատկերացում են տալիս Կարլ Բրյուլլովի (1799-1852) և Վ Գաուի (1816-1895) ջրաներկով և սեպիայով արված աշխատանքները:
 Ռուսական բնության անկրկնելիությունն ու թովչանքը իրենց արտացոլումն են գտել Իվան Շիշկինի (1832-1898) և Իսահակ Լևիտանի (1860-1900) բնանկարներում: Թանգարանի ֆոնդերում պահվում են նաև հայտնի մարտանկարիչ Վասիլի Վերեշչագինի (1842-1904) տարբեր ալբոմներից վերցված ուրվանկարները:
19-րդ դարի վերջին գրաֆիկայի կայացման մեջ նշանակալից դեր է խաղացել կոլորիստական բարձր հատկանիշներով օժտված Վասիլի Սուրիկովի (1848-1916) արվեստը:
19-20-
րդ դարերի սահմանագծում են աշխատել անվանի նկարիչներ Վալենտին Սերովը (1865-1911) և Միխայիլ Վրուբելը (1856-1910): Սերովը զբաղվում էր գրաֆիկական խնդիրների մշակմամբ և կատարելապես տիրապետում դրա արտահայտչամիջոցներին: Միխայիլ Վրուբելի (1856-1910) արվեստը բարդ է և լի հակասություններով: Մատիտով և տուշով արված նրա դիամնկարներն առանձնանում են կատարողական խորաթափանցությամբ, դրանցից է «Հ. Շամշինյանի դիմանկարը»:
Նույն ժամանակաշրջանում են աշխատել այնպիսի նկարիչներ, ինչպիսիք են Պյոտր Կոնչալովսկին (1876-1956), Իլյա Մաշկովը (1881-1944), Ռոբերտ Ֆալկը (1886-1958), Վիկտոր Բորիսով-Մուսատովը (1870-1905), Ֆիլիպ Մալյավինը (1869-1940), Միխայիլ Նեստերովը (1862-1942), որոնց ջրանկարներն ու գծանկարները արժանի տեղ են գրավում թանգարանի հավաքածուում: Գրաֆիկայի բաժնի իսկական հպարտությունն են անվանի նկարիչներ Կոնստանտին Կորովինի (1861-1939), Վասիլի Կանդինսկու (1866-1944), Կուզմա Պետրով-Վոդկինի (1878-1939), Պավել Ֆիլոնովի (1883-1941), Վլադիմիր Լեբեդևի (1891-1967), Կոնստանտին Ռուդակովի (1891-1949), Նիկոլայ Կուպրիյանովի (1894-1939), Իլյա Սոկոլովի (1890-1968) և ուրիշների աշխատանքներով:
աղբյուրը`   http://www.gallery.am/hy/